Karşılıksız Çekte İcra Takibi

Çek, ticari hayatta sıklıkla kullanılan ve kambiyo vasfı taşıyan bir ödeme aracıdır. Çekin bankaya ibraz edildiği tarihte, çek üzerinde yazan miktarın ilgili banka hesabında bulunmaması durumu karşılıksız çek olarak nitelendirilir.

Geçerlilik şartlarını taşıyan ve karşılıksızdır işlemi yapılmış çekler hakkında kambiyo senetlerine özgü icra takibi yapılabilir. İcra takibine ek olarak çek hamili karşılıksız çek suçuna ilişkin şikayet hakkını kullandığında borçlu kişi cezai yaptırımla karşı karşıya kalacağından, ödenmeyen çekin tahsili kolaylaşacaktır.

Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında hamilin şikayeti üzerine her bir çekle ilgili olarak bin beş yüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet verme suçu şikayete tabi olup; şikayet hakkı, kişiye sıkı sıkıya bağlı ve devredilemez bir hak olması sebebiyle yalnızca çeki bankaya ibraz eden yetkili hamile tanınmıştır. Şikayet süresi, çekin yetkili hamil tarafından bankaya ibraz edildiği tarihten itibaren 3 aydır ve bu süre hak düşürücü süre olması sebebiyle önem arz etmektedir.

Çekin geçerlilik şartlarını taşımasından kasıt; çek kelimesinin senet metninde yer alması, belirli bir bedelin ödenmesi için kayıtsız şartsız bir havaleye ilişkin olması, ödeyecek kimsenin yani muhatabın belirtilmesi, gün, ay ve yıl şeklinde belirlenmiş bir düzenleme tarihinin bulunması, düzenleyenin el ile atılmış imzasının bulunması gibi esaslı unsurlardır. Bu zorunlu unsurlarında eksiklik olması halinde çek, kambiyo senedi niteliğini kazanamamakta ve kambiyo senetlerine özgü güvence ve kolaylıklardan faydalanılması da mümkün olmamaktadır. Dolayısıyla zorunlu unsurlarında sakatlık olan çeklerle ilgili Kambiyo Senetlerine Mahsus İcra Yoluyla takip yapılamaz; bu alacaklara ilişkin ancak Genel Haciz Yoluyla icra takibine gidilebilir ki bu yolla da borçlunun itirazı gibi sakıncalar ve alacağın tahsilinde gecikmeler yaşanabilir.

Çekin taşıması zorunlu unsurlarının yanı sıra, çekin muhataba yani bankaya zamanında ibraz edilmesi şarttır. Çek bir ödeme aracı olduğundan ve görüldüğünde ödenmesi gerektiğinden, kanunda çekin ibrazına ilişkin ve çeke özgü, belirli birtakım kesin süreler öngörülmüştür. Buna göre çekin ibraz süreleri; çek düzenlendiği yerde ödenecekse 10 gün, düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecek ise 1 ay, başka bir ülkede ödenecekse ve düzenleme ve ödeme yerleri aynı kıtada ise 1 ay, düzenleme ve ödeme yerleri farklı kıtalarda ise 3 ay olarak kanun koyucu tarafından belirlenmiştir.

Yukarıda sayılan tüm unsurları taşıyan ve keşide edilerek lehtara teslim edilen çek, ibraz süresi içerisinde ödemeyi yapacak finans kuruluşuna ibraz edildiğinde muhatap banka tarafından çek bedelinin karşılıksız olduğu tespit edilirse çekin arka kısmına “karşılıksızlık” kaydı düşülecektir. Karşılıksız kalan çek için muhatap banka, ibraz eden düzenleyici dışındaki hamile, süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için 2020 yılı için belirlenen miktara göre 2.225-TL ödemekle yükümlüdür. Ancak, takas odaları aracılığıyla ibraz edilmiş çekler için kısmî ödeme yapılmaz. Bu husus çekin arkasına çekin ibraz edildiği banka tarafından vurulan karşılıksızdır kaşesiyle birlikte “Ancak takas sistemi kapsamında ödeme yapılamamıştır.” Şeklinde açıkça belirtilir. Dolayısıyla kambiyo senetlerine mahsus icra takibine geçmeden önce karşılıksız kalan çeke ilişkin muhatap bankanın sorumlu olduğu miktarın hamile ödenip ödenmediğine dikkat edilmelidir.

Bahsi geçen icra takibinde kambiyo vasfına haiz ve karşılıksız kalan çeke ilişkin, çekin ödenmemiş bedeli, çekin karşılıksız kalan tutarının %10’ u olarak hesaplanan çek tazminatı, çek bedelinin binde 3’ünü aşmayacak kadar çek komisyonu ve çekin ibraz tarihinden itibaren işlemeye başlamış faizi talep edilebilir.

Çeke ilişkin icra takiplerinde bir diğer önemli husus ise Yetkili İcra Müdürlüğü’ nün doğru belirlenmesidir. Çeke ilişkin seçimlik yetki söz konusu olduğundan alacaklı tarafından çek keşide yerinde, muhatap banka şubesinin bulunduğu yerde, borçlunun veya borçlulardan herhangi birinin ikametgâhının veya ticaret sicil adresinin bulunduğu yerdeki icra müdürlüğünde icra takibi başlatılabilir. Ancak kanunda sayılan yetkili icra müdürlükleri harici bir yerde takip açılması halinde borçlu yan İcra Mahkemesinde yetki itirazında bulunabilir ve bu durum dosyada yapılacak işlemlerde ciddi anlamda gecikmeye sebebiyet verebilir.

Tüm bu talepleri içerir ödeme emrini tebliğ alan borçlu, 5 gün içinde İcra Mahkemelerine itiraz edebilir. Bu yolla yapılan takiplerde İcra Müdürlüklerine yapılan itirazlar geçersizdir.

İcra takibine itiraz etmeyen borçlu 10 gün içinde ödeme yapmalı veya mal beyanında bulunmalıdır. İtirazda bulunmayan ve 10 günlük süre içerisinde ödeme de yapmayan borçlu aleyhine icra takip işlemlerine devam edilebilmekte ve haciz ve muhafaza gibi tehditlerle karşılaşılabilmektedir.

İş, Ticaret ve Hukuk dünyasını yakından ilgilendiren bir konu olan “Karşılıksız Çeke İlişkin İcra Takibi” müessesesini kısaca inceledik. Bu konuyla ilgili sorunlarınıza çözüm bulmak ve  daha detaylı bilgi  almak için info@yakut-yakut.av.tr adresinden bizlere  ulaşabilirsiniz.