Uzaktan Çalışma Yönetmeliği Hükümlerine Genel Bakış
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesi uyarınca uzaktan çalışanları ve bunların işverenlerini kapsar nitelikte, uzaktan çalışma usul ve esaslarını düzenlemek amacıyla işbu yönetmelik düzenlenmiştir. Bu çalışmada, çalışan ve işverenlerin dikkat etmesi gereken temel işletme kuralları ile usul ve esaslar hakkında genel bir değerlendirme yapılarak, yönetmelik ile getirilen yeniliklere ışık tutulmuştur.
Genel olarak bakıldığında yönetmelik uzaktan çalışmaya ilişkin kurallar bütününü teşkil etmektedir. Yönetmelikte, yeni iş sözleşmelerinin uzaktan çalışma şeklinde kurulabileceği gibi, mevcut devam eden sözleşmelerin de uzaktan çalışma niteliğine dönüştürülebileceğini görmekteyiz. Dolayısıyla, özellikle pandemi dönemi ile hayatımıza giren uzaktan çalışma kavramının aslında bir kurallar bütününe oturtulması yerinde olduğu gibi, aynı zamanda iş dünyasındaki değişim ve koşullara mevzuat açısından uyum sağlanmış olması da olumlu bir gelişmedir.
Yine çalışma koşullarındaki değişikliklerin işverence yazılı olarak yapılması, sözleşme ile düzenlenmesi, çalışana bildirilmesi ve çalışanın onayının alınması gibi hususlar önem arz etmekle birlikte fazla çalışmaya ilişkin hükümler uzaktan çalışma yönteminde de geçerli olacaktır.
Önemli ve dikkat çekici nokta veri koruma esaslarında işverenin belirleyeceği kurallara çalışan tarafından uyulmasının esas olarak düzenlenmiş olmasıdır. Bu husus öncelikle veri sorumlusu tarafından, veri işleme, koruma, saklama ve imha politikalarının belirlenmesi ve aktif olarak uygulanması zorunluluklarını getirecektir. Ancak bu sorumluluk veri sorumlusu ile sınırlı kalmayacak, çalışanlar da bizzat bulundurdukları verilerin korunmasından sorumlu olacaklardır. Bu nedenle hem iş sözleşmesine dair veriler hem de kişisel veriler anlamında, işveren, işçi ve iş yerinin yeni bir kültürü hayata geçirmeleri gerekeceği öngörülmektedir.
Yönetmelik hükümleri aşağıda başlıklar halinde kategorize edilerek bir kontrol listesi niteliğinde incelemeye sunulmaktadır. Böylelikle uzaktan çalışmaya ilişkin esasların, hem işçi hem işveren nezdinde kolaylıkla denetlenmesi amaçlanmıştır.
UZAKTAN ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİNE İLİŞKİN ESASLAR
- Sözleşmenin Şekli ve İçeriği
- Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmesi yazılı şekilde yapılmalıdır.
- İşin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler sözleşmede yer almalıdır.
- SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ VE İÇERİĞİ
- Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmesi yazılı şekilde yapılmalıdır.
- İşin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler sözleşmede yer almalıdır.
- MALZEME VE İŞ ARAÇLARININ TEMİNİ VE KULLANIMI
- Uzaktan çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa işveren tarafından sağlanması esastır.
- Bu malzeme ve iş araçlarının kullanım esasları ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır bir şekilde uzaktan çalışana bildirilir.
- İlgili malzemeler işveren tarafından sağlanırsa, teslim edildiği tarihteki bedelleri ile birlikte tüm iş araçları listesi işçiye yazılı olarak teslim edilir, işçinin imzaladığı nüsha işçinin özlük dosyasında saklanır.
- ÇALIŞMA SÜRESİNİN BELİRLENMESİ
- Zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilir.
- Mevzuatta belirlenen sınırlar kapsamında, taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilir. ,
- Fazla çalışma işverenin yazılı talebi üzerine işçinin kabulü ile mevzuata uygun olarak yapılır.
- VERİLERİN KORUNMASI
- İşveren verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri alır.
- Korunması gereken verilerin tanım ve kapsamının iş sözleşmesinde belirtilmesi gerekir.
- Verilerin korunmasına yönelik belirlenen kurallara uzaktan çalışanın uyması esastır.
- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN TEDBİRLERİN ALINMASI
- İşveren uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.
- UZAKTAN ÇALIŞMANIN YAPILAMAYACAĞI İŞLER
- Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma,
- Bu maddelerin atıkları ile çalışma,
- Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemleri,
- Kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen milli güvenliği kapsayan işler uzaktan çalışma kapsamında değerlendirilemez.
- UZAKTAN ÇALIŞMAYA GEÇİŞ
- İş ilişkisi doğrudan uzaktan çalışma sözleşmesi gibi kurulabilir veya
- Halihazırda iş yerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi, işçinin ve işverenin anlaşması halinde, uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilir.
- İşçinin uzaktan çalışma yapma talebi ile ilgili hususlar ise şöyledir:
- Talep yazılı yapılır.
- Talep işverence değerlendirilir.
- Talep, işçi, işçinin niteliği ve işverence belirlenecek düğer kıstaslara göre değerlendirilir.
- 30 gün içinde değerlendirilerek, yazılı usulde işçiye talep sonucu bildirilir.
- Uzaktan çalışmaya geçen işçi, aynı usul ve esaslar ile işyerinden çalışmayı talep edebilir. İşveren söz konusu talebi öncelikle değerlendirir.
- Uzaktan çalışmanın mevzuatta belirlenen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmaz.